Onwaarheden in de voedselketen

12 april 2023 Marieke Pols

Afgelopen jaar verscheen het boek ‘Leugens op mijn bord’ van voedingsmiddelentechnoloog IJsbrand Velzeboer. Dit boek vormt de basis van zijn presentatie op Food Technology 2023. “We nemen een korte vogelvlucht door het boek heen", aldus Velzeboer.

In zijn boek beschrijft Velzeboer de onwaarheden in onze voedselketen. “En nu, een jaar na publicatie bestaan deze leugens nog steeds”, zegt hij. Er is veel mis in de voedselketen. Hij benoemt de hoge inkoopprijzen van de supermarkten, de ontbrekende wetgeving voor wijn en gedistilleerd, niet kloppende oorsprongsaanduiding van huismerken, problemen met palmolie, toevoeging van water aan zuiveldrank, import van eieren uit de Oekraïne, verzwijgen van producteigen toevoegingen en tot slot ondergewicht van vlees, vis en fruit in de supermarkt.

Ondergewicht bij fruit, vlees en visproducten
Op dit laatste punt gaat Velzeboer uitgebreid in. Als voorbeeld geeft hij het bekende net met sinaasappelen. Volgens het etiket zit er 2 kg in, maar bij het nawegen blijkt dat bij verschillende supermarkten deze netten minder wegen. Hetzelfde geldt voor verse vlees- en visproducten. Hoewel de producent wel 200 gram biefstuk in de verpakking doet, trekt een deel van het vocht in het matrasje onder het product en neemt het gewicht van het vlees of de vis af. Dit kwam eerder ook al naar voren in een onderzoek van de Consumentenbond. Het moet niet kunnen, vindt Velzeboer. “Als ik 200 gram biefstuk koop, wil ik ook 200 gram in de pan en niet 180.”

Oorsprongsbenaming
Een ander probleem dat Velzeboer aankaart is de oorsprongsbenaming op producten. Ook deze klopt lang niet altijd. Bijvoorbeeld bij huismerkproducten. Op het etiket staat bijvoorbeeld Zaandam, terwijl het product in werkelijkheid uit Bangladesh of Roemenië komt. Hetzelfde geldt voor de enige echte Chocomel. Dit komt ook niet meer uit Nederland. Chocomel kent verschillende recepturen die in meerdere landen gemaakt worden. Op het pak staat overigens wel in het ovaaltje in welk land het gemaakt is,  België of Duitsland. Saillant detail is dat het merk al een tijdje in handen is van FrieslandCampina en nog steeds in de kratten van Nutricia wordt verkocht.

Inkoopvoorwaarden supermarkten
Ook over de inkoopvoorwaarden van supermarkten windt Velzeboer zich op. Hij wijst onder andere op betalingstermijnen die variëren van 30 tot 60 en zelfs 90 dagen, het doorberekenen van kosten zoals bijvoorbeeld de onderzoeks- en externe auditkosten, het eenzijdig korting opleggen en supermarkten die zelf berekenen wat de productie van een voedingsmiddel kost. Dit alles zorgt voor hoge druk op de producenten.

Opkomende voedselveiligheidsrisico's
Velzeboer signaleert verschillende opkomende voedselveiligheidsrisico’s. Hij spreekt bijvoorbeeld over de slechte allergeneninformatie in de horeca, de problemen rondom PFAS – het huisdrankje van Mark Rutte aldus Velzeboer – consumenten die zelf thuis producten gaan wecken, bijvoorbeeld in de vaatwasser, import van gechloreerde voedingsmiddelen en verminderde voedselvaardigheid bij de consument.

Wat wil Velzeboer bereiken?
In zijn boek en in de lezing gaat Velzeboer ook in op wat er zou moeten veranderen. Allereerst moet er meer ketencontrole komen. Velzeboer vindt dat bedrijven meer betrokken moeten zijn. “Ga ter plekke kijken hoe producten gemaakt worden en vertrouw niet blind op een keurmerk.” Ook zou hij willen dat schema’s als IFS en BRC worden opgeheven. Volgens Velzeboer zijn deze slechts administratief en kijkt niemand hoe de productie echt in elkaar steekt. Daarnaast noemt hij handhaving OHP bij Retail Inkoop, geen mutagene stoffen in palmolie en geen ondergewicht in supermarkten. Tot slot wil hij dat QA Managers proactief gaan denken in plaats van reactief en dat de NVWA de draagkracht terugkrijgt.

Al met al moedigt Velzeboer consumenten aan om kritisch om zich heen te kijken. “Houd je oren en ogen open”, besluit hij.

Altijd op de hoogte blijven?