NIEUWS | De ultrabewerkte plantaardige vervangers verlagen de drempel naar een veganistisch of vegetarisch dieet. Maar zijn ze wel veilig? Vlees- en kaasvervangers kunnen meer schadelijke stoffen bevatten dan hun dierlijke tegenhangers, ontdekten wetenschappers van UAntwerpen.
Het veganistische en vegetarische dieet is in opmars. De voedingsindustrie speelt hierop in. Een nieuwe generatie plantaardige voeding biedt een volwaardig alternatief voor dierlijke producten als vlees, vis en kaas. Wetenschappers van het Toxicologisch Centrum van UAntwerpen kwamen er achter dat deze - vaak ultrabewerkte - vervangers net een hogere hoeveelheid van bepaalde schadelijke stoffen kunnen bevatten.
Ultrabewerkte NPBF’s
Doctoraatsonderzoeker Alicia Macan Schönleben ziet dat in de winkelrekken steeds vaker ultraprocessed novel plant-based foods (NPBF’s) liggen. “Deze plantaardige producten ondergaan complexe industriële bewerkingsprocessen en bevatten vaak een lange lijst van ingrediënten en voedingsadditieven.” Schönleben vertelt dat onderzoek zich voornamelijk richt op de impact van NPBF’s op het milieu of de perceptie van de consument, maar veel minder over mogelijke chemische contaminatie of de veiligheid van deze producten.
Organofosfaatvlamvertragers en weekmakers onderzocht
Onder de leiding van prof. Adrian Covaci en dr. Giulia Poma, onderzocht het toxicologisch centrum 52 (ultra)bewerkte plantaardige voedingsmiddelen. Deze zijn gekocht in 3 Europese landen: België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. De wetenschappers onderzochten de producten op twee klassen van chemische stoffen: organofosfaatvlamvertragers en weekmakers. “De eerste groep wordt gebruikt als vlamvertrager, bijvoorbeeld in productieapparatuur”, legt Schönleben uit. “De weekmakers dienen dan weer om de textuur van verpakkingen flexibeler te maken.”
Wetenschappers zijn er nog niet uit hoe giftig beide zijn, zegt Macan Schönleben. “Maar uit onderzoek is al wel gebleken dat bepaalde weekmakers en organofosfaatvlamvertragers een schadelijk effect kunnen hebben op bijvoorbeeld het brein en de schildklier. Ook zouden ze kankerverwekkend kunnen zijn en een negatieve invloed hebben op de vruchtbaarheid.”
Vooral kaasvervangers chemische stoffen
De toxicologen ontdekten dat de onderzochte NPBF’s hogere concentraties van organofosfaatvlamvertragers en weekmakers bevatten dan hun dierlijke tegenhangers. Vooral in de kaasvervangers bleken de hoeveelheden aanzienlijk hoger te liggen. “We vermoeden dat deze plantaardige voeding ‘besmet’ raakt tijdens het voedselverwerkingsproces. De plastic verpakking waarin de producten worden bewaard, kan ook een oorzaak zijn”, aldus Schönleben.
Advies wetenschappers
De studie toont aan dat de blootstelling aan deze twee klassen van schadelijke chemische stoffen groter is bij een strikt veganistisch dieet dan bij een dieet met dierlijke voedingsmiddelen. “Maar een direct risico voor je gezondheid loop je niet door het eten van deze plantaardige producten. We raden wel af om alle dierlijke producten in je dieet volledig te vervangen door NPBF’s”, adviseert Macan Schönleben.
De aanwijzingen dat ultrabewerkte voeding ongezonder is dan wat we zelf bakken en koken, stapelen zich op. In maart 2025 verscheen er een nieuwe overzichtsstudie, verschenen in American Journal of Preventive Medicine die de ongezondheid van ultrabewerkt voedsel opnieuw op de kaart zette. Lees hier meer over in het onlangs verschenen artikel op VoedingNu.