Duurzaamheid speelt een steeds grotere rol bij de keuze voor koelinstallaties in de slagerijsector. Warmteterugwinning, centrale koelsystemen, magneetdeuren en zonne-energie worden steeds belangrijker. Toch kan ook zonder hoge investering op energie worden bespaard, bijvoorbeeld door koelinstallaties periodiek te onderhouden. Zo worden tevens storingen grotendeels voorkomen.
Duurzaamheid is volgens Hems Roerink van Emondt Enschede dé belangrijkste ontwikkeling op het gebied van koeling in de slagerij. ‘Er is veel aandacht voor energiebesparing, bijvoorbeeld op het gebied van de levensduur van installaties en de aanleg van energiezuinige centrale energiesystemen, waarin alle aansluitingen worden geïntegreerd.’ Hiervoor heeft Emondt het EC-systeem ontwikkeld. ‘Met dit systeem kan zowel het klimaat in het bedrijf als de koeling in de toonbank worden geregeld. Er wordt hierbij optimaal gebruik gemaakt van warmteterugwinning, waarbij gekeken wordt hoe de warmte het beste hergebruikt kan worden binnen het bedrijf. Hiervoor hebben we in 2015 de prestigieuze Daikin Award gewonnen. Momenteel zijn we in samenwerking met de universiteit van Twente aan het kijken naar opslag en hergebruik van de warmte van onder meer de koelmachines in de slagerij.’
Slagers die een nieuwe slagerij willen bouwen, doen er volgens hem goed aan om zich goed in de materie te verdiepen. ‘Ik verwacht dat er over vijftien jaar geen fossiele brandstoffen meer worden gebruikt. Dus geen gas of olie meer. Alle koeling en warmteopwekking vindt dan elektrisch plaats via een warmtepompsysteem. Daarom is het belangrijk om daar als ondernemer nu al op in te spelen.’
COP-waarde
Ondernemers die wel rekening willen houden met duurzaamheid, maar investeren in een centraal systeem nog te duur vinden, raadt hij aan goed te kijken naar de energiezuinigheid van de machines. ‘Hierbij is de COP-waarde van belang. COP staat voor Coëfficiënt of Performance. Deze waarde geeft aan hoeveel stroom er wordt ingebracht en hoeveel koeling je daarvoor terug krijgt. Als je de COP-waarde van verschillende apparaten vergelijkt, dan kan dat echt een megaverschil opleveren, soms zelfs meer dan de helft.’
Daarnaast adviseert hij om de subsidieregelingen van het ministerie goed in de gaten te houden. ‘Er vinden veel veranderingen plaats. Momenteel kun je een energie-investeringsaftrek krijgen voor onder meer led-verlichting en de aanschaf van bepaalde koelsystemen. Het zou zonde zijn om zo’n subsidie te laten lopen.’
Smart Energy
Een andere ontwikkeling die over vijftien jaar een belangrijke rol gaat spelen, is volgens Roerink Smart Energy. ‘Met Smart Energy kun je energie die opgewekt wordt met zonnepanelen, opslaan en op een slimme manier gebruiken’, legt hij uit. Als je bijvoorbeeld aan het eind van de ochtend de vaatwasmachine hebt gevuld en buienradar geeft aan dat de zon om 13.00 uur gaat schijnen, dan zorgt Smart Energy ervoor dat hij dan aanspringt. En als de zon om 15.00 uur weer schijnt, terwijl de vaatwasser al klaar is, dan wordt de vrijgekomen energie weer opgeslagen en gebruikt op momenten dat er geen zon is. Het systeem werkt dus op basis van zonne-energie, warmtepompen en verschillende gekoppelde apps en is zowel geschikt voor in het bedrijf als thuis. De ontwikkeling hiervan komt steeds een stapje dichterbij en het is goed om daar als ondernemer rekening mee te houden.’
Koudemiddelen
Ook de wetgeving op het gebied van koudemiddelen is steeds meer gericht op duurzaamheid, vervolgt Roerink.
‘Bij de koudemiddelen speelt de Global Warming Potential (GWP)-waarde een grote rol. Hiermee wordt de bijdrage aan het broeikaseffect aangegeven. Er zijn inmiddels bepaalde koudemiddelen, zoals R22, verboden. Daarnaast zijn er middelen in omloop die tot 2020 gebruikt mogen worden. Emondt werkt nu vooral met het nieuwste koudemiddel XP-40, dat tot minimaal 2030 is toegestaan.’
Airco
Ook bij de aanschaf van een airco of ruimtekoeling speelt energiezuinigheid bij veel ondernemers een belangrijke rol. Toch merkt Roerink nog te vaak dat er onverstandig bespaard wordt op onderhoud. ‘Tijdens de crisis merken we dat bedrijven op het onderhoud besparen en bijvoorbeeld een plaatselijk bedrijf inschakelen die dat dan maar ten dele en misschien goedkoper uitvoert. Maar dat is niet handig. Dan is de kans dat de airco in de zomer stuk gaat of gaat stinken een stuk groter. Door één keer per jaar de koelinstallaties en airconditioningsystemen goed te laten nakijken, verleng je de levensduur en zorg je ervoor dat er niet onnodig extra energie wordt verbruikt.’
Naast energiebesparing is ook comfort van groot belang, weet hij. ‘Een goed advies is daarbij essentieel. Als je een aircoklimaatsysteem in een bepaalde ruimte wilt aanleggen, bedenk dan goed wat je wilt. Werken er vijf of twintig man; staan, lopen of zitten ze? Hoe groot is de ruimte en welke temperatuur wil je? Moet deze comfortabel zijn of liever wat kouder? Als de ene medewerker vindt dat het tocht, er een ander klaagt over kou en een derde het te warm vindt, dan heb je dus het verkeerde systeem aangeschaft. Een goed geselecteerd aircosysteem tocht niet!’
Apart bekijken
Er is momenteel veel gaande in de koeltechnische branche, zegt ook Bernadet Koops van Koeltechnisch Buro Midden Nederland. ‘Vanaf 2020 geldt een verbod op het koudemiddel R404A met een GWP van 3922, een middel dat tegenwoordig door veel installateurs nog wordt toegepast. Ook het bijvullen met dit koudemiddel is vanaf 2020 niet meer toegestaan, behoudens installaties met weinig inhoud.’ Op de vraag wat nu het meest geschikte koudemiddel is voor de slagers, is volgens haar moeilijk een antwoord te geven. ‘Iedere situatie is anders. Welk middel het meest geschikt is, hangt onder meer af van de koelvraag, de grootte van het bedrijf of de winkel, de locatie en de wensen van de klant. Zo zal een grote onderneming al snel besluiten om te investeren in een koelinstallatie die koelt op CO₂, ammoniak of glycol. Maar het is de grote vraag waar de bakker, slager en visspecialist op de hoek voor kiezen. Ammoniak behoort bijvoorbeeld niet tot de mogelijkheden. Dit koudemiddel is in een kleinere installatie moeilijker regelbaar en als er een lekkage ontstaat in het systeem gaan alle producten verloren.’
Ook de omgeving is van invloed. ‘Ondernemers kunnen bijvoorbeeld kiezen voor een koelsysteem op basis van glycol. Glycol is een natuurlijke koudedrager en heeft de eigenschap warmte te kunnen opnemen uit de te koelen ruimte. De glycol kan buiten worden afgekoeld door middel van een propaan of butaan koelinstallatie. Propaan en butaan zijn echter brandbare stoffen en moeten dus voldoen aan verschillende veiligheidseisen. CO₂ in je koelsysteem heeft ook nadelen bij emissie: in bijvoorbeeld de winkel verdrijft het koudemiddel de zuurstof. Daarom moet er een alarmeringssysteem worden aangelegd dat alarmeert als het zuurstofgehalte in de ruimte te laag wordt, zodat iedereen zo snel mogelijk het pand kan verlaten. Zo’n alarmsysteem is een extra investering.’
Onderhoudscontroles
Koops adviseert ondernemers ook om rekening te houden met extra controles van de gemeente op het gebied van onderhoud. Bij airco’s speelt de Energie Performance of Buildings Directive (EPBD)-regeling een rol, weet ze. ‘Regelmatig onderhoud is belangrijk. Denk maar aan de apk van een auto. Zo kun je ervoor zorgen dat alles blijft draaien en eventuele storingen worden voorkomen. Ook wordt er gecontroleerd op eventuele emissie. Volgens de nieuwe EPBD-aircokoeling moeten aircosystemen met een koelvermogen van meer dan 12 kw eens in de vijf jaar worden gekeurd. Dat kan aanzienlijke voordelen opleveren na het nemen van de voorgestelde energiebesparende maatregelen: kostenbesparing door minder energieverbruik en meer comfort voor de gebruiker. Het nemen van maatregelen na de verplichte keuring kan jaarlijks 10 tot 30 procent besparen op de energierekening. De kosten van de keuring zijn daardoor snel terugverdiend. Bovendien heeft men 5 tot 35 procent minder kans op storingen. Het doel van de verplichte EPBD-controle is 20 procent minder CO₂-uitstoot en 20 procent energiebesparing in 2020.’